HOA NGÔ ĐỒNG – “VƯƠNG GIẢ CHI HOA”

Tháng 3, các loài hoa xuân đua nhau khoe sắc, nhưng nổi lên, nổi bật vì thật đẹp, thật riêng, thật Huế, vẫn là hoa Ngô Đồng – “Vương Giả Chi Hoa”. Ngô đồng nở tím cả Hoàng Cung như chờ Phượng Hoàng bay về.

Ngô Đồng liên kết với nhiều huyền thoại nổi tiếng: Huyền thoại về sự xuất hiện của chim Phượng Hoàng, huyền thoại về Giao cầm (hay Cổ cầm), và huyền thoại về loài cây báo mùa thu. Phượng Hoàng là loài linh vật, xuất hiện để báo cho đại cát: Thánh nhân xuất hiện, đất nước thịnh vượng, thái bình, nhân dân không ấm, hoa yên vui. Phượng hoàng chỉ chọn Ngô Đồng để đậu xuống, chính vì vậy hình ảnh về loài chim này trong kiến trúc trang trí cung đình thường liên kết với Ngô Đồng. Và ngược lại, cũng vì mong muốn loài chim thần tiên này sẽ đến nên trong chốn cung đình, các vua triều Nguyễn mới cho trồng nhiều ngô đồng để chào đón.

Theo tư liệu lịch sử, vua Minh Mạng là người ban đầu cho Ngô Đồng từ Quảng Đông về trồng sau điện Thái Hòa và trước điện Cần Chánh. Nhưng vì số lượng quá ít nên ông ta nhắc lại lệnh cho bộ công cử lên vùng núi Trường Sơn tìm thêm cây giống quý này để nhân rộng. Xem ra nhà vua cũng rất hiểu về các loài thực vật.

Cây Ngô Đồng thuộc chi Firmiana simplex, được bố trí tự động từ bắc đèo Ngang đến miền Nam Trung Quốc. Cây Ngô Đồng thuộc dòng gỗ, cao đến 15 mét, lá to, mọc thành từng chùm, khi còn nhỏ phân thành 5 thùy, khi trưởng thành chỉ còn 3 hoặc không phân thùy. Cây hoa cuối hạ, đầu thu nên được xem là cây báo mùa thu. Ngô đồng nhất diệp lạc, Thiên hạ cộng tri thu (Một lá ngô đồng rụng, Thiên hạ biết thu) là câu cổ ngữ thi rất nhiều người thuộc.

Giống hệt đồng ở đất Thần Kinh lại khác hẳn. Tuy được đưa về từ Trung Quốc nhưng Ngô Đồng ở Huế lại rụng lá và hoa vào giữa mùa xuân (thường vào lịch Hải âm tháng). Khi lá rụng bắt đầu cũng là lúc Ngô Đồng bắt đầu ra hoa. Vẻ đẹp tuyệt vời của Ngô Đồng là lúc chiếc cuối cùng xuống. Khi ấy, cả cây ngô đồng lấp lánh ánh hồng rực rỡ như đàn chim phượng hoàng đang chen vai ca hát. Màu sắc ấy càng trở nên lộng lẫy trên nền mái rêu phong u nhã của cung điện Huế, nhất là trong những buổi bình minh khi nắng vàng rực rỡ. Có lẽ vì quá yêu quý loài hoa ngô đồng nên vua Minh Mạng mới cho hình ảnh ngô đồng vào đỉnh mang Miếu hiệu của ông: Nhân đỉnh.

Nhưng không có vua Minh Mạng mà hầu như người Huế cũng yêu quý và muốn Ngô Đồng ngày càng xuất hiện nhiều hơn ở vùng đất Kinh Kỳ. Hơn 30 năm trước, các nhà nghiên cứu đã bắt đầu tìm kiếm cách nhân giống cây quý. Ở công viên Thương Bạc, công viên Tứ Tượng bên bờ sông Hương, Ngô Đồng đã được trồng một số khóm. Những cây Ngô Đồng này đã cao lên trên các mét và hoa đều đặn vào mùa xuân, bổ sung vào vẻ đẹp tuyệt vời của dòng Hương diễm lệ.